Het Maaseikplein ligt in het middeleeuwse centrum, aan de Sint-Baafskathedraal. Zoals vele steden werd ook de Gentse binnenstad in de 19e eeuw volgebouwd met fabrieken en beluiken. Dit leidde tot een ongezonde situatie en spanningen. Architect Zollikofer De Vigne startte in 1880 met de sloop van alle kleine verkrotte arbeiderswoningen en aanbouwsels tegen kerken. Zo ook op het Maaseikplein, waarna men in 1905 een driehoekig sierlijk hofje, een square, aanlegde.
Een gedeelte van dit hofje maakte in de jaren tachtig plaats voor een parking. De invoering van het circulatieplan in 2017 leidde tot de opheffing van de parking op het Maaseikplein. Conform het Masterplan Torenrei (2007), zorgde de stad Gent voor een tijdelijke kindvriendelijke inrichting, ‘een speelse fruitgaard’. De tijdelijke inrichting van fruitbomen met picknickbanken en enkele spelprikkels was een schot in de roos en werd door de Gentenaar zéér goed onthaald. Twee keer per jaar werden de fruitboombakken voor evenementen verwijderd en na afloop teruggeplaatst. De fruitbomen én de fruitkisten zagen hiervan af.
Het idee om de fruitbomen een permante groeiplaats te geven begon te groeien. In dezelfde periode was men op zoek naar plekken in de binnenstad om te ontharden en de stad klimaatrobuuster te maken. Het stadsbestuur besliste dan ook om over te gaan tot een permanente groene inrichting van het plein. Het concept Fruitgaard XL was geboren. Het hofje dat al 100 jaar ontoegankelijk was, werd open- gesteld en uitgebreid.
Vijf ontwerpprincipes
Bij de opmaak van het ontwerp werden er 5 ontwerpprincipes gehanteerd. Een eerste principe was het aanleggen van een groen tapijt. De uitgebalanceerde groene onderlegger van gazon én bloemrijk grasland zorgt hierbij voor eenheid en verbinding tussen nieuwe en historische elementen.
Een tweede principe was het maken van een functionele rand. Een verhoogde rand vormt een duidelijke grens van de groenzone en geleidt wandelaars en fietsers. Dit schept het benodigde bodemvolume om fruitbomen te kunnen laten groeien zonder de archeologische zone aan te tasten. Bijkomend voordeel is dat de afboording ook als zitrand kan worden gebruikt. Het aanplanten van een fruitgaard was een derde ontwerpbeginsel. Het sierlijke hofje wordt omkaderd door een fruitgaard met verschillende boomsoorten. Hierin staan noeste, houten picknickbanken verspreid ingeplant. Het spelen was een vierde uitgangspunt. In het lage gedeelte van het glooiende gazon zijn 4 ronde trampolines ingewerkt. Hier kan iedereen, jong en oud, het vrije paradijselijke gevoel ervaren. Het lage historische hekwerkje vormt een veilige afscherming van de speelzone.
Een vijfde ontwerpprincipe was het creëren van een zichtlijn. Deze start aan het standbeeld van de Gebroeders van Eyck en is georiënteerd op de Vydtkapel in de Sint-Baafskathedraal. In deze kapel is het Lam Gods tentoongesteld. De zichtas heeft geleid tot de keuze voor het verlaagd inwerken van trampolines als speelelement en voor het werken met lage beplanting binnen de zichtkegel. Flankerend opgaand groen is terug te vinden buiten de zichtas.
Spirituele beplanting
vond men zijn inspiratie in het Lam Gods, de blikvanger binnen én bui- ten, als onderdeel van de zichtas. Jan van Eyck schilderde meer dan 75 verschillende planten op het Lam Gods. Om de link te leggen met het Lam Gods ging men na welke van deze soms mediterrane planten op deze plek zouden kunnen groeien en welke zouden passen binnen het concept van de fruitgaard met eetbare vruchten.
Zowel in de bomenlaag, vaste plantencombinaties, de keuze van bloembollen alsook het bloemrijk grasland zijn ze terug te vinden. Zo zijn er o.a. de madonnalelie (Lilium candidum), amandelboom (Prunus dulcis), lievevrouwebedro (Galium odoratum), alsook goudsbloem (Calendula officinalis). Dit zijn allemaal planten met een goddelijke betekenis en geneeskrachtige werking. Veel aandacht ging naar het optimaliseren van de plantzones.
Een goede vruchtbare bodem, bestand tegen intensieve betreding, was uitermate belangrijk. Vandaar dat gezocht is naar lemig zand, van landbouwkundige oorsprong en met de juiste korrelfractieverdeling en chemische samenstelling. Natuurlijk werd de perfecte grond niet gevon- den, maar door deze te mengen met gft-compost is het koolstofgehalte hoger geworden en de grond minder verslempingsgevoelig gemaakt.
Om de archeologische waarden van de ondergrond niet te schaden, mocht alleen 40 cm asfalt- en kasseilaag worden verwijderd. Door een verhoogde betonnen rand te voorzien werd een doorwortelbaar volume van zeker 80 cm verkregen. De fruitbomen zijn met biologisch afbreekbare kluitverankering vastgezet. Biologisch afbreekbare drains die in lusvorm zijn aangelegd, voorzien de beplanting van water.
Zodra de restauratiewerkzaamheden aan de Sint Baafskathedraal zijn af- gerond wordt ook aan deze zijde een randafwerking voorzien. Meer asfalt zal verdwijnen en plaatsmaken voor Italiaanse natuursteen. Hierdoor wordt er nog meer eenheid in het straatbeeld gerealiseerd. Een overbodig voetpad wordt geschrapt en omgezet in een groene oase zodat de Sint- Baafskathedraal en het gebouw van de Hogeschool Gent een groene plint krijgen.
- Adres: Maaseikplein
- Oppervlakte: 2800 m²
- Ontwerp: groendienst Gent (Maarten Kaptein)
- Groenaanleg: groendienst Gent
- Groenonderhoud: groendienst Gent