Bas Smets ontwerpt omgeving Notre-Dame in Parijs

Een jaar geleden selecteerde het Parijse stadsbestuur vier prestigieuze architectenbureaus, drie Franse en één Belgisch, om een toekomstplan voor de site te tekenen. De opdracht omvat niet alleen het plein voor de kathedraal, maar ook de Seine-terrassen, het park aan de zuidkant en het uiterste punt van de Île de la Cité achter de kathedraal, waar een gedenkteken voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog ligt. De stad formuleerde een stevig eisenpakket. De omgeving moest groener en toegankelijker worden, en de aansluiting met de Seine en de archeologische crypte moest beter worden.

Het team onder leiding van de Belgische landschapsarchitect Bas Smets - met het bureau van architecten en stedenbouwkundigen GRAU en het architectenbureau Neufville-Gayet, voor de erfgoedcomponent - werd uiteindelijk geselecteerd door de jury onder voorzitterschap van de burgemeester van Parijs. Smets heeft de voorbije jaren in Frankrijk een stevige reputatie opgebouwd. Zo transformeerde hij samen met sterarchitect Frank Gehry hij een oude spoorwegsite in Arles tot een groene oase, en realiseerde hij onder meer in Parijs en Bordeaux al meerdere projecten.

De projecten van de vier teams worden gepresenteerd in het Pavillon de l'Arsenal van 28 juni tot 28 augustus 2022. Deze gratis tentoonstelling vertelt ook de grote momenten in de geschiedenis van deze unieke plek.

Rivierpark

"Rond de Notre-Dame vind je eigenlijk alle ingrediënten terug die Parijs zo sterk maken: de lijnaanplantingen, de kades, de parken en de pleinen. We gaan die allemaal herstellen, verbeteren en ook klimaatbestendig maken,” zegt Bas Smets. Dat gebeurt met het aanplanten van extra bomen en het creëren van schaduwplekken, maar op het plein voor de Notre-Dame was dat niet mogelijk. 

“Al 800 jaar is de Notre-Dame een bevoorrechte getuige van de transformatie van de stad. Herbezinning op de omgeving betekent in de eerste plaats nagaan welke openbare ruimte de stad van morgen nodig heeft,” stelt Bas Smets. “Wij hebben het antwoord gezocht door twee perspectieven te bekijken: dat van de bezoeker en dat van het klimaat. De klassieke stedelijke figuren, zoals het voorplein, de squares, de parkjes, de bomenrijen, de rivieroevers…, zijn allemaal aanwezig rond de kathedraal, maar op een gefragmenteerde manier. Ons project herbekijkt elk van deze figuren en vertaalt ze naar de 21ste eeuw. Dat betekent vooral dat we ze inzetten om de plek bestand te maken tegen extremer weer. De figures urbaines worden figures climatiques. Door te spelen met schaduw, wind en water maken we een aaneenschakeling van microklimaten.”

Het voorplein blijft open om het zicht op de iconische voorgevel te vrijwaren en evenementen te kunnen organiseren. Om het plein toch klimaatbestendig te maken, komen er langs de zijkanten bomen die zorgen voor zitplaatsen in de schaduw, terwijl bij grote hitte een dun laagje water van 5 millimeter hoog over het plein zal lopen. Op die manier wordt de temperatuur van de verharding en de gevoelstemperatuur verlaagd. “Het is een systeem dat de stad eigenlijk al gebruikt. Zo worden de straten in Parijs schoongemaakt door water dat uit de stoeprand komt. We gaan hetzelfde netwerk gebruiken om die dunne film van water over het plein te laten lopen." 

De tuinen ten zuiden van de kathedraal geïntegreerd in een doorlopend park van 400 meter lang. Er komt 36 procent meer groen, 131 extra bomen en geen enkele bestaande boom verdwijnt. De tekeningen laten zien dat over elke boom is nagedacht. De hoogte, de positie, het bladerdek: alle parameters worden ingezet om de schaduwvlakken en de zichtlijnen zo vorm te geven dat je tussen de bladeren door telkens weer nieuwe zichten krijgt op de kathedraal, de rivier en de oever.

De ruimte achter de kathedraal, zo groot als het plein ervoor, vandaag gescheiden door heggen en hekken, wordt een groot aaneengesloten plein tussen de chevet en de Seine rond een royaal grasveld dat uitkomt op de gotische bogen en steunberen en de glasramen.

Overdekte promenade

De oude parkeergarage, gelegen onder het huidige voorplein, wordt omgevormd tot een overdekte wandelpromenade. Deze zal de ontvangstruimten van de Notre-Dame van meer dan 3.000 m2 huisvesten (bagageruimte, toiletten, vergaderzalen, enz.) en de bezoekers nieuwe ervaringen bieden: nieuwe toegang tot de archeologische crypte en een opening naar de kades van de Seine. De nieuwe lay-out zal ook nieuwe uitzichten op de kathedraal mogelijk maken. Zo komt er voor de hoofdentree een trap die toegang geeft tot de overdekte promenade. Vanop de trappen zie je de kathedraal zoals Parijzenaars die 800 jaar geleden zagen, toen het plein nog lager lag.

Er komt ook een voetgangersplatform in de Rue du Cloître-Notre-Dame, die langs de kathedraal loopt.

Het project, dat 50 miljoen euro kost, wordt volledig gefinancierd door de stad Parijs. De werken starten in de tweede helft van 2024 - na de Olympische en Paralympische Spelen - met het oog op volledige oplevering van het project in 2027.

Herbekijk hier het interview met Bas Smets in De Afspraak op VRT.