Blue Deal tegen droogte / Meer natte natuur en bufferbekkens

Met deze Blue Deal wil de Vlaamse regering de droogteproblematiek op een structurele manier aanpakken, met een verhoogde inzet van middelen en juiste instrumenten, met betrokkenheid van de industrie en de landbouwers als deel van de oplossing en met een duidelijke voorbeeldrol voor de Vlaamse en andere overheden. De Vlaamse regering heeft alvast een eerste schijf van 75 miljoen euro uitgetrokken. Dit najaar beslist ze welk bijkomend budget ze voorziet voor de verdere uitvoering van deze Blue Deal.

De Blue Deal bevat 70 maatregelen en zet in op 6 sporen:

1. Openbare besturen geven het goede voorbeeld en zorgen voor gepaste regelgeving
2. Circulair watergebruik wordt de regel
3. Landbouw en natuur worden deel van de oplossing
4. Particulieren sensibiliseren en stimuleren we om te ontharden
5. De bevoorradingszekerheid wordt verhoogd
6. Samen investeren we in innovatie om ons watersysteem slimmer, robuuster en duurzamer te maken.

De maatregelen uit de Blue Deal vormen de basis van het hoofdstuk "Risico's op watertekort en wateroverlast minimaliseren" van het Vlaams Klimaat Adaptatieplan 2021-2030, dat in september aan de Vlaamse regering voorgelegd wordt. De deal vormt ook een hoeksteen van het "waterschaarste- en droogterisicobeheerplan", een onderdeel van de stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027, waarvan het openbaar onderzoek in september start.

‘Natte natuur’

In het oog springt het project ‘Natte Natuur’ waarmee de regering moerassen, plassen en meren, natte graslanden, al dan niet beboste veengebieden en (kust)moerassen in Vlaanderen wil herstellen. Die kunnen immers de grootste hoeveelheid water vasthouden en ook veel koolstof opslaan. Onderzoekers van het INBO en de Universiteit Antwerpen vergeleken kaartmateriaal uit de naoorlogse periode van de vorige eeuw met huidige kaarten. Daaruit blijkt dat Vlaanderen in de afgelopen 50 tot 60 jaar 75 % van zijn natte natuur verloor. Van de 244 000 ha natte natuur die er rond de jaren 1950 nog waren, blijven nu maar 68 000 ha, bovendien van wisselende kwaliteit.

Dit project betreft de opmaak en uitvoering van een meerjarenprogramma voor valleiherstel en herstel van natte natuur. Bijzondere aandacht dient te gaan naar het herstel en de bescherming van veengebieden (laagveen, hoogveen, veenbossen) die de grootste hoeveelheid water kunnen vasthouden en ook veel koolstof opslaan. Ook het herstel van historische vloeiweidensystemen en hermeandering kunnen deel uitmaken van dit programma. Daarnaast vallen ook vochtige graslanden binnen de scope van deze actie. Vochtige graslanden houden water langer vast dan akkerland en zijn ook een hotspot voor koolstof. Daarom dient in de valleien en de polders ingezet te worden op het herstel en de bescherming van vochtige graslanden. De nog aanwezige permanente graslanden moeten afdoende beschermd worden.

• De regering voorziet jaarlijks budget voor een projectoproep voor lokale vernattingsprojecten.
• Er worden bijkomende gebieden aangeduid via het SBP Bever 2.0 (in opmaak) waar de bever haar natuurlijke regulator van waterpeilbeheerder kan spelen. Nu zijn erg veel waterlopen “rode zone” en worden dammen opgebroken.
• De regering start een programma voor herstel van habitatrichtlijngebieden met structurele verdrogingsproblemen, met prioriteit voor locaties waar investeringen het meeste effect hebben. Het in een gunstige staat van instandhouding brengen van watergebonden Europees beschermde habitats staat daarbij centraal. Om dit te realiseren wordt binnen het Europees opgelegde kader rekening gehouden met de verwachte effecten van klimaatverandering.
• Wanneer zones van vernatting reeds voor 80% in eigendom zijn van de Vlaamse overheid, wordt de mogelijkheid onderzocht om tot onteigening over te gaan als laatste middel voor de aankoop van de overige percelen teneinde volwaardige aansluitende natte gebieden te bekomen in volledig beheer, indien andere middelen zoals een gezamenlijk natuurbeheerplan, grondruil, aankoop in der minne, ... niet leiden tot adequaat beheer.
• Graslanden in beekvalleien spelen een cruciale rol in de strijd tegen klimaatopwarming en de waterhuishouding (waterbergend vermogen, bescherming tegen droogte, overstromingsbescherming). Via geëigende bestemmingen in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen wordt gezorgd voor de nodige bescherming van deze graslanden.

Waterbuffering

Langs onze waterwegen zijn meer investeringen in buffers, aantakken van vroegere meanders, herstellen van winterbeddingen, ... nodig om de waterafvoer te vertragen en te zorgen voor bijkomende infiltratie. Om de waterloopbeheerders in staat te stellen de noodzakelijke werken uit te voeren (zoals aanleg van buffers, hermeanderen van waterlopen, ...) voorziet Vlaanderen extra middelen voor de onbevaarbare waterlopen en voor de waterwegen.

Ook in het kader van het Sigmaplan wordt het investeringsritme opgedreven en worden maatregelen genomen zoals het herstellen van de vroegere winterbedding, het terug openmaken van verbindingen tussen de rivier zelf en de zijwaterlopen, het opnieuw aantakken van vroegere meanders, het aanbrengen van drempels zodat ook in periodes van lage rivierafvoeren hogere grondwaterstanden bereikt worden.

Met het landinrichtingsproject ‘Water-Landschap’ van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) is over een periode van 10 jaar in totaal bijna €10 miljoen euro voorzien voor 14 deelprojecten. Vlaanderen trekt extra middelen uit om via Water-Landschap 2.0 op bijkomende locaties ervoor te zorgen dat meer water infiltreert en onze voorraden aangevuld worden, dat onze natuur minder snel verdroogt, en dat meer water beschikbaar blijft voor de landbouw.

Lees hier de integrale tekst van de Blue Deal