De Belgische Boom van het Jaar 2020, de ‘Vierstammige Kastanje’, pronkt naast de Menenpoort in Ieper. Bovenop zijn unieke locatie is deze boom de enige levende getuige van de beide oorlogsrampen die de stad Ieper en haar vestigingen teisterden.
De wedstrijd ‘Boom van het Jaar’ gaat jaarlijks op zoek naar de meest opmerkelijke bomen van België. Bij de selectie van finalisten kijkt de jury vooral naar het verhaal van de bomen; de geschiedenis, rol voor voorbijgangers of waarde in de omgeving. Kortom, bomen die de gemeenschap met elkaar en met de natuur verbinden.
Overlever
De Vierstammige Kastanje, ook wel Vierstammige Overlever genoemd, werd aangeplant rond 1860, toen de militaire vesting in Ieper tot een publiek wandelpark werd omgevormd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de stad totaal vernietigd. Een aantal, toen ongeveer 50-jarige, vestingbomen trotseerde het oorlogsgeweld dankzij hun standplaats op de binnenzijde van de stadswallen. Door deze positie beschermde de vestingwal zelf de bomen tegen de onophoudelijke beschietingen. Alle vestingbomen werden beschadigd of vernietigd. Maar uit de stronken of stamvoeten wist toch een tiental bomen spontaan te herstellen en opnieuw uit te groeien.
Deze ‘overlevers’ kregen het opnieuw benauwd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet door beschietingen of bombardementen, maar door de hakbijl. Vele huishoudens hadden tekort aan brandstof. De Ieperlingen zelf velden ’s winters vele vestingbomen om brandhout te winnen. Het stadsbestuur liet begaan want iedereen had het koud.
Slechts twee bomen doorstonden de beide oorlogsperiodes: de vierstammige tamme kastanje (Castanea sativa) en een driestammige boomhazelaar. Deze unieke ‘overlevers’ van de oorspronkelijke 19de eeuwse vestingaanplantingen staan op de wallen langs de Kasteelgracht. De vierstammige kastanje groeit op de helling nabij de Menenpoort. De locatie is op zich al heel bijzonder en imponerend. Uit de stronk van de tamme kastanje groeiden na de Eerste Wereldoorlog vier nieuwe stammen op. Honderd jaar later ontwikkelden die zich tot een indrukwekkende, vierstammige reus. De stamomtrek van de stronk bedraagt niet minder dan 9.20 meter. De naam ‘Vierstammige Overlever past dan ook wonderwel bij deze unieke Ieperse vestingboom.
“De Ieperse boom is een overlever van onze meest recente geschiedenis op aarde. Nu schrijft hij zelf geschiedenis als Boom van het Jaar 2020,” aldus juryvoorzitter Jurgen Tack.
Schepen van leefmilieu en natuur, Valentijn Despeghel, is dan ook zeer blij met deze erkenning. “De Ieperlingen zijn bijzonder ‘preus’ met de verkiezing van onze Vierstammige Kastanje. Eerlijk gezegd: ik geloofde er vanaf het begin in dat we kans maakten. Niet enkel omwille van de monumentaliteit van de kastanje, maar zeker ook omwille van de symbolische kracht die de boom uitstraalt. De Vierstammige Kastanje bij de Menenpoort illustreert perfect de overlevingskracht van Ieper, ondanks de ellende van twee wereldoorlogen. Een levend en bijzonder vitaal monument, dat zonder tegenslagen nog meer dan 100 jaar kan voortleven.”
Naast de nationale titel ontvangt de Vierstammige Kastanje een verzorgingsbeurt en vernieuwde inrichting van zijn dichte omgeving ter waarde van €2500. Samen met de Stad Ieper zal er gekeken worden naar mogelijkheden om deze boom nog meer in de kijker te zetten en voorbijgangers ten volle te laten genieten van dit unieke stukje natuur. Hierbij wordt er gedacht aan een grondverbetering, een inrichting van de parkomgeving, plaatsing infobord en doorkijkkader…. Ook ontvangen ze een toestel en abonnement van de Belgische startup Timbtrack ter waarde van € 700 om zelf te gebruiken of te schenken aan een organisatie of beheerder uit de buurt.
Daarenboven zal de Vierstammige Kastanje in 2021 meedingen naar de titel van ‘European Tree of the Year’, tegen 15 andere Europese kandidaten. Dit initiatief wordt op Europees niveau georganiseerd door de Environmental Partnership Association in samenwerking met de ‘European Landowners’ Organization’.
Meer info op www.boomvanhetjaar.be
