Eén op de drie boomsoorten met uitsterven bedreigd

• Uit het onderzoek van de 60.000 boomsoorten in de wereld blijkt dat 30% momenteel met uitsterven wordt bedreigd. Dat betekent dat er wereldwijd twee keer zoveel bedreigde boomsoorten zijn dan bedreigde zoogdieren, vogels, amfibieën en reptielen samen. Magnolia- en merantisoorten worden het meest bedreigd, alsook eiken, esdoorns en ebbenhout.
• In Europa wordt 58% van de inheemse Europese bomen in het wild met uitsterven bedreigd. De lijsterbes en verwanten (geslacht Sorbus) zijn de meest bedreigde boomsoorten in Europa. Brazilië, dat enkele van de meest biodiverse bossen ter wereld heeft, heeft het grootste aantal boomsoorten (8847) maar ook het hoogste aantal bedreigde boomsoorten (1788). Van de bijna 347 boomsoorten bomen in Centraal-Afrika (Democratische Republiek Congo, Rwanda en Burundi) bleken er 226 (65%) met uitsterven bedreigd. Hiervan waren er 42 (12%) ernstig bedreigd, waarvan er 24 waarschijnlijk al zijn uitgestorven. 
• Meer dan 440 boomsoorten staan op de rand van uitsterven, wat betekent dat er minder dan 50 exemplaren in het wild overblijven. Deze soorten worden over de hele wereld aangetroffen, van de Mulanjeceder in Malawi, waarvan nog slechts enkele exemplaren over zijn, tot de alani (Melicope balloui) die alleen op Hawaii voorkomt en recent niet meer in het wild werd waargenomen.

Oorzaken

Landbouw, houtkap en veeteelt vormen de grootste bedreigingen, maar klimaatverandering en extreme weersomstandigheden zijn opkomende gevaren

• De grootste bedreigingen voor bomen zijn habitatverlies door landbouw en begrazing, veelal gerelateerd aan een groeiende bevolking, gevolgd door overexploitatie door houtkap en oogsten. Uit het rapport blijkt dat 1 op de 3 bomen die momenteel voor de houtkap worden gebruikt, met uitsterven wordt bedreigd.
  Op Borneo vormt de uitbreiding van palmolieplantages een grote bedreiging voor de meranti-soorten, één van de meest bedreigde boomgroepen op de planeet. Eiken en zuidelijke beuken worden ook bedreigd door habitatverlies als gevolg van ontbossing, met name in Centraal- (Mexico) en Zuid-Amerika (Chili en Argentinië). De landen met het grootste aantal bedreigde eikensoorten zijn Mexico (32 soorten), China (36), Vietnam (20) en de Verenigde Staten (16).
  In Madagaskar veroorzaakt de houtwinning van ebben- en palissanderhout een wijdverbreid verlies van habitats op het hele eiland. Hetzelfde kan worden gezegd van mahonie- en palissanderbomen in het Caribisch gebied en in Brazilië.
  Andere belangrijke bedreigde groepen bomen zijn onder meer de bekende magnolia- en camelia-soorten, die momenteel worden bedreigd door het niet-duurzaam verzamelen van planten uit het wild voor commercieel gebruik, terwijl plagen en ziekten een ernstige achteruitgang van de essenpopulaties in het VK en Noord-Amerika veroorzaken.
• Klimaatverandering en extreme weersomstandigheden zijn opkomende bedreigingen voor boomsoorten wereldwijd. Naarmate de temperatuur en het weer in de wereld veranderen, lopen veel bomen het risico gebieden met geschikte habitats te verliezen. Dit treft soorten in zowel gematigde als tropische habitats, waarbij vooral boomsoorten uit het nevelwoud in Centraal-Amerika gevaar lopen.
  Ten minste 180 boomsoorten worden rechtstreeks bedreigd door de stijging van de zeespiegel en hevige weersomstandigheden. Deze bedreiging is het grootst voor soorten die op eilanden voorkomen, waaronder magnolia's in het Caribisch gebied.
• Een toename van het aantal branden vormt een belangrijke bedreiging voor bomen in Madagaskar en is ook een risico gebleken voor Amerikaanse eikensoorten en de zuidelijke beuken (Nothofagus) in Australië en Zuid-Amerika. Wereldwijd wordt het risico op bosbranden nog vergroot door veranderingen in het landgebruik ten gunste van de landbouw in combinatie met stijgende temperaturen.

Gevolgen

Boomsoorten vormen de ruggengraat van het natuurlijke ecosysteem. Ze slaan 50% van de koolstof op aarde op en vormen een buffer tegen extreme weersomstandigheden, zoals orkanen en tsunami's.

Veel bedreigde boomsoorten bieden een habitat en voedsel aan miljoenen andere vogelsoorten, zoogdieren, amfibieën, reptielen, insecten en micro-organismen. Het uitsterven van één enkele boomsoort kan een domino-effect veroorzaken en het verlies van vele andere soorten katalyseren.

Desondanks zijn het vaak de dieren geweest die de meeste aandacht hebben gekregen omdat zij dringend bescherming behoefden. Nu een derde van de boomsoorten met uitsterven wordt bedreigd, hoopt het State of the World's Trees Report de aandacht te vestigen op de bomen die evenzeer gevaar lopen en die actie vereisen om uitsterven te voorkomen.

Hoop voor de toekomst

Het rapport geeft echter hoop voor de toekomst, aangezien de instandhoudingsinspanningen onder leiding van de botanische gemeenschap wereldwijd toenemen. Identificeren welke bomen gevaar lopen en ervoor zorgen dat deze worden beschermd, is de meest doeltreffende manier om uitsterven te voorkomen en bedreigde soorten te herstellen. Uit het rapport blijkt dat ten minste 64% van alle boomsoorten in ten minste één beschermd natuurgebied te vinden is, en ongeveer 30% in botanische tuinen, zadenbanken of andere ex situ collecties, maar dat verdere maatregelen nodig zijn.

Met de publicatie van het 'State of World's Trees Report' hoopt BGCI beleidsmakers en natuurbeschermingsdeskundigen over de hele wereld tot actie aan te zetten. Om daarbij te helpen lanceert BGCI vandaag een nieuw Global Tree Portal, een online database die de inspanningen voor het behoud van bomen bijhoudt op soort-, land- en wereldniveau.

Vijf aanbevelingen 

1. Breid het aantal beschermde gebieden uit voor bedreigde boomsoorten die momenteel niet goed vertegenwoordigd zijn in beschermde gebieden;
2. Zorg ervoor dat bedreigde boomsoorten, waar mogelijk, bewaard worden in botanische tuinen en zadenbanken;
3. Vergroot de beschikbaarheid van overheids- en bedrijfsfinanciering voor bedreigde boomsoorten;
4. Breid boomplantprogramma's uit en zorg voor gerichte aanplant van bedreigde en inheemse soorten;
5. Verhoog de wereldwijde samenwerking om het uitsterven van bomen aan te pakken, door deel te nemen aan internationale inspanningen zoals de Global Conservation Consortia.

Lees het volledige rapport