Harelbeke heeft een van de meest verstedelijkte stadskernen van West-Vlaanderen en greep de aanleg van een warmtenet aan om een nieuwe groene ruimte in het centrum te realiseren. Het stadsbestuur nam Tuinen Desauw onder de arm om van een parkeerplaats naast de stedelijke academie HAP een echte belevingstuin te maken. Het project werd door de VVOG en de VLAM bekroond met de Groenaannemer-award 2025.
Yann Raes is projectcoördinator stadsontwikkeling bij de stad Harelbeke. Voorheen was hij hoofd van de groendienst en tekende hij het ontwerp voor de belevingstuin rond HAP, de academie voor muziek, woord en dans. ‘Enkele jaren geleden werd besloten om alle openbare gebouwen van Harelbeke aan te sluiten op het warmtenet, gevoed door de verbrandingsoven van IMOG enkele kilometers verderop’, licht hij toe. ‘Om de academie aan te koppelen, werd de aangrenzende parking opengelegd. Tot dan was dit louter een monofunctionele parkeerruimte. Het stadsbestuur voorzag een budget voor de heraanleg ervan. Uit gesprekken met de schooldirectie bleek dat een opwaardering van de buitenomgeving gewenst was maar ook dat zij minimum acht parkeerplaatsen naast de academie nodig hadden. Er zijn echter enkele parkings in de omgeving en die van het aangrenzende woonzorgcentrum bleek een ideale oplossing: de lessen in de academie starten pas na de bezoekuren in het woonzorgcentrum. Zo ontstond het idee om in plaats van een nieuwe parking, een tuin aan te leggen en zo het stadscentrum te vergroenen.’
Gevarieerd verlanglijstje
De bevraging van de schooldirectie, leerkrachten en leerlingen gebeurde op basis van de MoSCoW-methode waarmee de eisen worden bepaald waaraan een project moet voldoen. MoSCoW staat voor ‘must haves’, ‘should haves’, ‘could haves’ en ‘won’t haves’: wat is essentieel om te hebben en wat is minder belangrijk? Yann Raes: ‘Een ontmoetingsplaats voor de leerlingen, een wachtruimte voor de ouders, groen en beleving in de tuin, zit- en ligelementen, stimuleren van duurzame mobiliteit en parkeermogelijkheid in de omgeving waren must haves, de belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp. Een buitenklas was een should have, fijn om te hebben maar niet essentieel. Die wens kreeg vorm als openluchtpodium. Verwijzingen naar muziek, zoals een notenbalk in de verharding, waren could haves die niet gerealiseerd zijn omdat ze het budget overstegen. Uit de bevraging kwamen geen won’t haves.’
Yann Raes ging met het verlanglijstje aan de slag, analyseerde de zichtassen, looplijnen en schaduwwerking in de projectzone en transformeerde de vroegere parking in een multifunctionele schooltuin. Het ontwerp voorzag een podium en een fietsenstalling, veel zitgelegenheid, de hoogteverschillen werden geïntegreerd, alle regenwater infiltreert ter plaatse en het geheel is doorweven en omgeven met uitbundige en gevarieerde beplanting.
Groenaannemer weet raad
Omdat het ontwerp bestond uit een zeer specifieke combinatie van verhardingswerken, constructies en rijk gevarieerde groenaanleg, ging het stadsbestuur op zoek naar een groenaannemer die ervaring heeft met complexere projecten. De aanbesteding kwam op het bureau van Jacques Desauw terecht, zaakvoerder van Tuinen Desauw. ‘We richtten ons vooral op private tuinen en semi-openbare projecten zoals schoolspeelplaatsen, en schrijven zelden in op openbare aanbestedingen’, vertelt hij, ‘tenzij de opdracht goed aansluit bij onze stijl. We besteden veel aandacht aan esthetiek en afwerking. Toen de HAP werd aanbesteed, hebben we niet getwijfeld. Er zit veel variatie in het project, het was een kans om onze skills en veelzijdigheid te tonen. Maar er was ook een persoonlijke betrokkenheid: mijn echtgenote en ikzelf zijn van Harelbeke en zaten tijdens onze jeugd in de muziekschool die vandaag de Academie HAP is.’
De eerder opgedane ervaring met het ontharden en vergroenen van speelplaatsen kwam goed van pas bij de realisatie van de belevingstuin. De variatie in het ontwerp sprak Jacques Desauw aan. ‘Het gaat om ongeveer 1000 vierkante meter en het terrein heeft een hoogteverschil van 4 meter. Vijf plateaus vangen dat niveauverschil op en elk ervan is voorzien van een volledig aangeplante wadi (regentuin) waarin het hemelwater van het terrein en de daken infiltreert. Alle niveaus zijn verbonden via zitmuren en trappen maar het volledige terrein is ook rolstoeltoegankelijk. De grondverzetwerken moesten bovendien omzichtig gebeuren om het warmtenet niet te beschadigen.’
Op het centrale belevingsplein in waterdoorlatende, gestabiliseerde halfverharding is een notelaar aangeplant terwijl de fietsenstalling op een ander niveau staat. De metaalconstructie is met hout bekleed en op termijn zullen klimplanten de fietsberging overgroeien. De vloer is een ter plaatse vervaardigde betonconstructie die tegelijk een grondkering vormt. Ook tegen de gevel van het schoolgebouw groeien klimplanten. Voor het met FSC-hout beklede podium gebruikte Tuinen Desauw hardwoodclips om een strak en schroefloos oppervlak te bekomen. De hoofdinkom bestaat uit waterdoorlatende verhardingen en de paden uit verfijnde betongrasdallen met grasvoeg. Op diverse plaatsen in de tuin zijn prefab betonnen zitbanken geplaatst.
Zon en schaduw, droog en nat
De samenstelling van het plantenassortiment was een uitdaging, blikt Yann Raes terug. ‘Er moest een harmonieus geheel ontstaan tussen de beplanting aan de noordzijde en de zuidzijde. In de regentuinen tussen de terrassen moest de beplanting zowel water- als droogtebestendig zijn. Jaarrondbeleving van kleuren, geuren en structuren was eveneens een doelstelling. Vanaf de lente ontluiken duizenden bloembollen, gevolgd door zomer- en herfstbloeiers terwijl de structuren van vaste planten en heesters het winterbeeld bepalen. Het plantenassortiment werd samengesteld op basis van biodiversiteit, gelaagdheid en robuustheid.’ Ook voor Jacques Desauw was dit een aangename verrassing. ‘Ik deed vanaf mijn twaalf jaar tuinbouwschool en ons bedrijf bestaat 40 jaar. Toch staan er in deze tuin soorten waar ik voor het eerst van hoorde. Zo leer je altijd bij.’ Yann Raes: ‘HAP-medewerkers die aanvankelijk erg terughoudend waren over het verdwijnen van parkeerplaatsen bij de schooltoegang, laten mij vandaag weten hoe fantastisch zij alle bloeiende planten vinden. Dat is niet alleen een mooi compliment maar ook de bevestiging dat we de juiste keuze hebben gemaakt.’
Tuinen Desauw onderhoudt de tuin tot twee jaar na de oplevering en krijgt daarvoor lof van Yann Raes: ‘Soms kost het veel moeite om een aannemer ter plekke te krijgen wanneer er zaken mis lopen met de aanplanting. Met Tuinen Desauw verliep die samenwerking vlekkeloos. Jacques ging zelfs op eigen initiatief nog planten vervangen zodat de tuin er bij de opening pico bello uitzag. Samen met ploegleider Christ Lannoo volgde hij alles minutieus op: afspraken, technische fiches, vorderingsstaten. Het gepresteerde werk is van een niveau dat we zelden meemaken.’ Jacques Desauw: ‘Onze onderhoudsploeg is voortdurend op pad en zorgt in onze projecten op geregelde tijdstippen voor een onderhoudsbeurt. Door het onderhoud goed op te volgen, is er minder werk aan.’
Na definitieve oplevering eind dit jaar neemt het stadsbestuur het beheer over. Alle bomen in het project zijn geïnventariseerd en opgenomen in het stedelijk bomenbeheerplan, terwijl heesters en vaste planten volgens de principes van Harmonisch Park- en Groenbeheer worden onderhouden. Harelbeke sensibiliseert zijn inwoners om aan ecologisch tuinbeheer te doen en de belevingstuin HAP is in dat opzicht een voorbeeldproject. Het nieuwe parkje, dat mee werd gerealiseerd door een subsidie van ‘Natuur op je school’, vormt een groene stapsteen tussen het stadspark, de Leieboorden en provinciaal domein De Gavers.
Groenaannemer-award als stimulans
Jacques Desauw en Yann Raes blikken met tevredenheid terug op de onderlinge samenwerking. De jeugdherinneringen van Jacques zorgden voor een persoonlijke betrokkenheid, terwijl hij in de complexiteit van het project zijn deskundigheid kon tonen. Het stadsbestuur van zijn kant, kon de opdracht van a tot z met een gerust hart aan hem toevertrouwen. Het stond in de sterren geschreven dat deze succesvolle samenwerking bekroond zou worden met de Groenaannemer-award.
‘Het was Yann die ons had ingeschreven’, lacht Jacques Desauw. ‘Ik was dus niet enkel vereerd maar ook verrast. De onderscheiding is een bekroning op het werk van de voorbije 40 jaar. Het geeft onze zoon Thijs, die de zaak zal verderzetten, ook een boost. Of we nu meer openbare werken gaan doen? In het verleden was er in openbare projecten vaak weinig aandacht voor de kwaliteitseisen van het groen, die voor ons belangrijk zijn. Tegenwoordig krijgt groen meer aandacht in de bestekken. Dat is een stimulans om ons daar meer op te richten. We hebben er de ervaring, het materiaal en de mensen voor. We gaan met de opdrachtgever en de ontwerper graag in gesprek over de kwaliteit die we samen beogen.’
Yann Raes merkt op dat deze onderscheiding ook voor de stad Harelbeke betekenisvol is. ‘We hopen op meer van dit soort projecten en samenwerkingen in de nieuwe bestuursperiode. Op vlak van groenvoorziening willen we mee vooraan in het peloton van Vlaamse steden en gemeenten zitten. Door op een verfrissende en professionele manier groen te ontwerpen en te beheren, kunnen we onze stad op de kaart zetten.’
Tekst: © Jan Vilain
