In de rubriek Groenspecialist aan het woord maak je kennis met de grote verscheidenheid aan mensen die beroepshalve actief zijn in de groensector. Deze keer geven we het woord aan Marc Verachtert, een bekende naam in de wereld van tuinen en openbaar groen.
Marc Verachtert is auteur en groenjournalist maar startte zijn loopbaan als tuinarchitect bij Stad Hasselt. Langzaamaan en steeds intenser evolueerde hij naar het leveren van groenadvies aan magazines, kranten en TV-tuinenprogramma’s. Milieu en klimaat kwamen steeds meer op de voorgrond, zodanig sterk zelfs dat ze onderwerp en titel gingen uitmaken van een boekenreeks, voorlopig afgesloten met het Handboek voor de Klimaattuin.
Marc, op welke manier ben jij met openbaar groen bezig?
Met groot plezier breng ik voorbeeldstellende groenprojecten uit de publieke ruimte onder de aandacht van een zo breed mogelijk publiek, zowel via vakbladen als op particulier gerichte media en publicaties, via voordrachten en presentaties. Mijn doel daarbij is de waarde en de impact van dat groen beter bekend te maken, lokale besturen en andere overheden te inspireren. Maar ook - en vooral - het door particulieren te laten waarderen en leren aanvaarden waardoor er meer vraag naar meer groen in de publieke ruimte ontstaat. Waar mogelijk doorbreek ik daarbij ook de grenzen tussen openbaar en privaat terrein zodat het groen een nog groter verschil kan maken voor milieu en klimaat.
In welk park of groengebied in België kom je graag?
Den Botaniek, de plantentuin in Antwerpen, is een groene oase in de stad. Hier zie je (stads)mensen heus genieten, luieren op het gras te midden van bijzonder groen, op ongedwongen wijze (kunnen maar niet moeten) kennismaken met plantensoorten, kinderen spelen in alle veiligheid en krijgen aandacht voor bijzonderheden van planten. Zelf kom ik hier ook nog steeds nieuwe groene verrassingen tegen, maar vooral kan ik er op adem komen tijdens een bezoek aan het drukke stadscentrum.
Tegelijk laat de plantentuin met zijn verleden van medicinale tuin bij het vroegere Sint-Elisabethziekenhuis zien welke bijzondere rol planten speelden - en nog steeds spelen - in ons bestaan en hoe belangrijk het is om groenplekken te bewaren en te koesteren. Zou deze buurt anders een groene long en een koele oase hebben gehad?
Het claimen van doorgang en ruimte door het naastliggende hotel getuigt dan weer dat groen in steden onder druk staat. Waarmee dit park ineens een signaalfunctie heeft naar andere groene plekken in steden en gemeenten. Het is een wake up call om op te komen voor respect voor bestaand en vooral ook historisch groen.
Heb je een lievelingsboom en waarom is die voor jou bijzonder?
Geloof het of niet, maar de knotwilg is mijn favoriete boom! Al zal ik zelf nooit een motorzaag in de hand nemen om een wilg te knotten. Zo’n zaag is overigens een moordwapen voor bomen. Eeuwenlang maakten knowilgen deel uit van ons landschap. Ze bakenden weiden en akkers af, zorgden voor het fixeren van grachtkanten, voor het breken van wind, voor schaduw en voedsel voor dieren. Ze leverden ineens ook gerief- en brandhout. Knotwilgen verdwijnen echter uit onze omgeving, met heel wat nadelen tot gevolg voor een veelheid aan insecten, kleine zoogdieren en vogels. Laat ons dus de bestaande knotwilgen koesteren en bovendien er opnieuw aanplanten, óók in het openbaar groen. Meer nog: de knotbomen van het openbaar domein kunnen pootgoed leveren om aan bewoners uit te delen, zodat ook zij deze bomen (compact en op maat te houden) ook in eigen tuin een waardevolle rol kunnen laten vervullen.
Waaraan moeten ontwerpers en / of gemeentebesturen volgens jou (meer) aandacht besteden op vlak van openbaar groen?
Zondermeer aan het behoud – lees: integreren - van bestaande bomen in hun plannen en projecten. Volwassen bomen hebben zoveel te bieden! Noem het ecosysteemdiensten, maar vertaal het aub in wat ze allemaal doen voor stadsbewoners en -bezoekers. Het bevattelijk en begrijpbaar maken van dat woord is zo belangrijk. Dat een boom schaduw geeft en de stad koelt is beter te begrijpen dan dat diezelfde boom fijn stof vastlegt om maar één voorbeeld te geven.
Ook communicatie over het hoe en wat van openbaar groen is belangrijk. Door het belang van openbaar groen te begrijpen, kunnen mensen meer respect opbrengen voor wat is of wat er zal komen. Zo kunnen ze er ook gebruik van maken. Voeg daar nog bij dat openbaar groen een voorbeeldfunctie heeft naar wat mogelijk is in tuinen, weliswaar vaak wat meer bescheiden in oppervlakte. Denk hier aan ecologische inrichting, onderhoud en beheer, gebruik van passende plantensoorten, enzovoort.
Openbaar groen, en dan voornamelijk grote en kleinere parken, moeten m.i. ook steeds meer een alternatief bieden voor particuliere tuinen die alsmaar kleiner worden. Ze kunnen en mogen ook als ‘publieke tuin’ fungeren voor mensen zonder tuin. Die laatste groep neemt trouwens alsmaar toe omwille van vergrijzing maar ook door het groeiende aantal eenoudergezinnen die zich geen huis met tuin meer kunnen veroorloven of geen tijd hebben om een tuin te onderhouden. Openbaar groen moet bijgevolg een veelheid aan kansen bieden tot gebruik en dat in een mix van mogelijkheden voor alle mogelijke leeftijdsgroepen en met kans op interactie tussen hen. Hen uitnodigen tot ‘mede-eigenaarschap’, lees medebeheer, is daarbij zondermeer een meenemer. In dat opzicht leerde ik van jou, Jan, de term ‘publieksgroen’.
Wat kunnen mensen volgens jou zelf doen voor de natuur in hun eigen omgeving?
Kritisch kijken naar wat de overheden doen. Dat begint met bijwonen van inspraakmomenten voor projecten, incluis wegenisprojecten en verkavelingen. Daarin moeten en al te vaak bestaande bomen en ander groen genadeloos verdwijnen om plaats te ruimen voor nieuwe bomen die als ‘soldaatjes’ (te klein en dus met te weinig impact, laat staan met kans op overleven) langs nieuw aangelegde wegen en woningen worden geplant. Verder bouwend op dit thema: de moed hebben om toch eens openbare onderzoeken te raadplegen voor projecten waar grotere bomen en waardevolle natuur aanwezig zijn en zo nodig als bezorgde burger een bezwaar indienen.
Burgers kunnen ook actief opkomen voor waardevol groen. Zelf of via een milieu- of erfgoedraad, signaleren van waardevolle bomen en veteraanbomen op openbaar domein en vragen dat het gemeentebestuur hier de nodige zorg een aandacht aan besteedt. Zij kunnen eventueel zelf een rol opnemen in deze raden om van dichterbij betrokken te zijn met de groenontwikkelingen in eigen stad of gemeente en impulsen geven tot nog meer aandacht voor verdere groenprojecten.
En tot slot, maar dat is wellicht nog de moeilijkste van allemaal: aansluiten bij een vereniging of projectwerking om mee de handen uit de mouwen te steken bij beheerwerken, opruimacties, plantacties die een verschil maken in eigen buurt.
Bron foto's: © Marc Verachtert
