Elk landschap heeft zo zijn geschiedenis. Je kan het landschap, zowel boven- als ondergronds, lezen als een biografie. Landschapsbiografie is een relatief nieuw begrip in Vlaanderen en probeert de verschillende ‘levensfasen’ van het landschap beter te begrijpen, door een veelheid aan wetenschappelijke kennis samen te vatten in een verhalend document. Zo'n landschapsbiografie werd opgesteld voor de Kempense Heuvelrug in Antwerpen en werd gebruikt bij de natuur- en landschapsontwikkeling in het gebied.
Voor de Kempense Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart werd voor het eerst in Vlaanderen een landschapsbiografie opgesteld. Er was nood aan een landschapsvisie en toeristisch ontwikkelingsplan om het groeiende toerisme in de streek in balans te houden met het behoud en beheer van landschappelijke kwaliteiten.
Het resultaat bevat onder meer een grafische weergave van de evolutie van heide, struweel, bos en open zand naar een groot aaneengesloten bos. Dit is weergegeven in de vorm van een stripverhaal en een relictenkaart met aanduidingen van overblijfselen in het landschap als de heuvelrug, belangrijke afgravingen, holle wegen, imposante duinen,.. Dit document vormde een verrijking voor de natuur- en landschapsplannen voor het gebied. Historische relicten, oude landgebruiksvormen, vergeten veldnamen, of historische tracés droegen bij aan een ruimer verhaal van het gebied en gaven inspiratie voor concrete inrichtingsvoorstellen zoals het blootleggen van oude paraboolduinen of het inrichten van speelplekken voor kinderen met een archeologische toets.
Vlaanderen, een gelaagd landschap
Landschapselementen uit verschillende tijdsperioden liggen kriskras door elkaar. Sommige overblijfselen uit vroegere perioden, zoals grafheuvels of historische gebouwen, zijn in het veld nog perfect herkenbaar, andere, zoals restanten van akkers uit de ijzertijd zijn overstoven en niet langer met het blote oog te zien. Hoe het landschap zich vormt doorheen de tijd wordt bepaald door een combinatie van menselijk en natuurlijke invloeden. Vlaanderen is vandaag de dag een lappendeken van natuur- en cultuurlandschappen. Landschapsbiografie probeert deze gelaagdheid van ons landschap en ook specifieke landschappelijke kenmerken en overblijfselen beter te begrijpen door het samenbrengen van diverse kennisbronnen. Thema’s als de vorming van de bodemlagen, klimaat, historische gegevens over landgebruik, flora en fauna, plaatsnaamkunde en vaak ook recreatie en toerisme komen aan bod en worden samengebracht in een verhaal dat veel breder gaat dan de meeste natuurbeheerplannen.
Landschapsbiografie en natuurontwikkeling
Een landschapsbiografie en de aansluitende landschapsvisie geeft richting aan toekomstige onderbouwde keuzes bij het natuurbeheer en kan de opmaak van beheerplannen vereenvoudigen. Levert dit meerof andere natuur op? Krijgt elke vorm van natuur daarbij even veel kans of sluit de historische benadering bepaalde vormen van natuurontwikkeling eerder uit? Het zijn belangrijke vragen die linken aan de referentiebeelden voor natuur die we gebruiken. Om een meerwaarde te betekenen voor natuurbehoud, is het belangrijk dat er in de landschapsbiografie voldoende ruimte is voor kennisinbreng over natuur en biodiversiteit. De gemaakte keuzes zullen niet altijd positief zijn voor zowel het cultuur-historische als het biodiversiteitsverhaal. Maar het uitwerken van dergelijk document zal er wel voor zorgen dat onderbouwde keuzes kunnen gemaakt worden.
Studiedag Natuur.focus
Op zaterdag 19 oktober 2019 organiseert Natuur.focus aan de Hogeschool Thomas More, Campus De Vest in Mechelen een studiedag rond het thema Referentiebeelden voor natuur in tijden van snelle veranderingen. Natuurbeheer in tijden van snelle verandering... Wat zijn onze referentiebeelden voor natuur? Op welke manier zijn we daar kritisch over, en zijn die beelden haalbaar? Vanuit welke filosofie gaan we aan de slag om 'onze' biodiversiteit in de toekomst te bewaren?
Gerelateerde artikels
