Inauguratie van twee Vredestuinen in het Memorial Museum Passchendaele 1917 en Le Quesnoy

Diep getroffen door de brutaliteit van de conflicten in de twintigste eeuw, heeft de regio Hauts-de-France ervoor gekozen om het erfgoed van de toekomst te eren en haar veerkracht in landschapskunst te bevestigen. In 2018 werden 12 Vredestuinen, in de vijf departementen van de regio Hauts-de-France, aangelegd in de buurt en langs de belangrijkste herdenkingsplaatsen aan de Grote Oorlog. Tegen 2022 zullen er 35 tuinen aangelegd zijn waardoor er een Vredescircuit zal ontstaan ter aanvulling van het Herdenkingscircuit. De tuinen kwamen tot stand door landschapsarchitecten uit de strijdende landen.

Franse Vredestuin in Passchendaele

Het Memorial Museum Passchendaele 1917 in Zonnebeke brengt op een aangrijpende en aanschouwelijke manier het historische verhaal van de Eerste Wereldoorlog met bijzondere aandacht voor de Slag bij Passendale. Deze slag uit 1917 staat bekend als een van de gruwelijkste veldslagen uit de Eerste Wereldoorlog, met bijna 600.000 slachtoffers voor een terreinverschuiving van slechts acht kilometer. ‘Passchendaele’ werd niet alleen een begrip in de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog, het werd ook het symbool van de grote zinloosheid van het oorlogsgeweld in al zijn gruwel. Het Memorial Museum Passchendaele 1917 combineert de interactieve opstelling van een eigentijds museum, met het uitzonderlijke belevingsaspect van de loopgraven.

De oorlog eindigde met in haar nasleep zowel verwoeste families als landschappen. Op het beboste perceel, waar de Franse Vredestuin is ingeplant, kan men deze decennia van geschiedenis voor zijn ogen zien ontrollen omdat het bos zijn rechten heeft doen gelden: het is van een pionierstadium geëvolueerd tot een vergevorderd stadium met plantengroei ontstaan door een rijke bebossing in volle ontwikkeling, in staat om zijn hoogtepunt te bereiken zonder enige menselijke tussenkomst. Deze zichtbare evolutie van 100 jaar vrede is net wat de tuin wil tonen via discrete wandelpaden en pauzes om zich te kunnen onderdompelen in de vredige sfeer van het bos: een eeuw van vrede die de evolutie door een rijke en weelderige natuur vrij spel heeft geschonken op door oorlog verwoeste landerijen. Het ensceneert de verschillende territoria die samen een bos maken, van open plekken tot dichte bebossing.

Binnen de beperkte ruimte van de tuin wordt deze honderdjarige ‘wedersamenstelling van het bos’ op een beknopte, overzichtelijke manier voorgesteld om de evolutiestadia van het bos te illustreren en terug te keren in de geschiedenis, in een sfeer van intimiteit die de rust van de site uitademt. In dit mozaïek van boslandschappen worden gehakte bomen achtergelaten, kreupelhout aangelegd terwijl een open plek een lichtinval tovert om de kleine fauna (spechten, insecten, kleine zoogdieren) uit te nodigen als inwoners van de tuin zodat ze, tot op zekere hoogte, kunnen deelnemen aan een soort lofrede voor het leven dat het bos verheerlijkt.

De herdenkingstuin werd ontworpen door de Franse landschapsarchitecten Mathieu Gontier & Pierre David van WAGON LANDSCAPING.

Belgische Vredestuin in Le Quesnoy

In de grachten van de versterkingen bij Vauban in, Le Quesnoy (FR) werd een Belgische Vredestuin aangelegd, À l’assaut du rempart (Bij de bestorming van de vesting), ontworpen door de Belgische landschapsarchitecten Mathieu Allain & Thomas Van Eeckhout - Collectief Plan B.

In de slotgracht van de vestingwerken van Vauban nodigen de landschapsarchitecten u uit om het bataljon te imiteren dat de inwoners van Le Quesnoy vrijheid schonk: de bestorming van de vestingen. Hun lay-out is gebaseerd op een eenvoudig concept, de perfecte projectie van een gedeelte van de wal op de grasmat van de burcht. Op die manier wordt de muur van 12 meter hoog vanuit verticale richting getransponeerd op horizontale stand zodat hij een terras vormt. Het is een rustpauze tijdens de wandeling op de vestingen, aan de voet van het militaire bolwerk, waardoor de indrukwekkende omvang van het gebouw beter kan ingeschat worden. Het gebruik van baksteen, een typisch Vlaams materiaal, herinnert aan de banden tussen België en de regio Hauts-de-France. Deze bekleding, aangevuld met zandstenen tegels, maakt het ook mogelijk om de natuurlijke veroudering van de muur te belichten: hier en daar laten kale stenen de vegetatie hun gang gaan en transformeren ze de minerale ruimte in een oase van groen, met uitnodigende zitplaatsen in Cortenstaal.

Photo: art&jardins / Hauts-de-France – Irène de Rosen